Minerały odgrywają w naszym ustroju bardzo istotną rolę. Wspomagają jego rozwój i odpowiadają za jego ogólną sprawność. Jednym z nich jest żelazo, dzięki któremu prawidłowo funkcjonuje organizm człowieka. Dzienne zapotrzebowanie zdrowego człowieka na żelazo wynosi od 10 do 20 mg.
Funkcje żelaza w organizmie
- dostarczanie energii organizmowi – jest to jedna z ważniejszych funkcji. Ma to związek z hemoglobiną, w budowie której zawarta jest cząsteczka hemu, w centrum której występuje żelazo odpowiadające za transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Hem nadaje krwi czerwoną barwę, a żelazo pozwala przyłączyć tlen i kierować jego dalszym transportem. Niedobór tego pierwiastka powoduje, że organizm staje się mniej odporny na wysiłek fizyczny spowodowany niedotlenieniem tkanek.
- wspieranie pracę mózgu – ponieważ jest istotnym elementem neuronów, brak może powodować problemy z pamięcią, koncentracją, w przypadku dzieci mogą występować problemy z nauką, a u dorosłych z wydajnością w pracy.
- utrzymanie właściwej temperatury ciała – najbardziej narażone na utratę żelaza i jego niedobór są osoby mieszkające w klimacie zimnym. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi u kobiet – 20 mg na dobę, a u mężczyzn – 15 mg na dobę. Wyczerpanie żelaza narządowo-tkankowego powoduje, że jest nam ciągle zimno, może doprowadzić do hipotermii.
- zapobieganie niedokrwistości – jest bardzo ważny w procesie produkcji czerwonych i białych krwinek, odpowiedzialny jest za regulację stężenia hemoglobiny. Jego niedobór może doprowadzić w efekcie do powstania niedokrwistości czy anemii.
- wspomaganie układu immunologicznego – brak żelaza powoduje zaburzenia odporności i zaburzenia w wytwarzaniu odpowiedniej ilości interleukiny.
- żelazo jest ważne dla kobiet w ciąży – ich organizm potrzebuje dodatkowo około 850-1050 mg, a dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek zwiększa się o około 2,5mg, co daje ok 4mg na dobę. Zapotrzebowanie na żelazo u kobiet w ciąży ma wpływ na właściwe dotlenienie macicy. Niedobór może spowodować przedwczesny poród oraz utrudnić przebieg porodu. Jego niedobór w okresie płodowym może być przyczyną wystąpienia nadciśnienia w wieku dorosłym.
Źródła żelaza
Uzupełnianie tak ważnego dla naszego organizmu pierwiastka, należy dokonać wprowadzając odpowiednią dietę bogatą w produkty zawierające duże ilości żelaza.
Głównym źródłem żelaza w żywności są produkty zwierzęce (stopień przyswojenia wynosi około 25%). Należą do nich wątroba zwierzęca, chude mięso mięso wołowe, indyk, drób, tłuste ryby, żółtko jaja, a najwięcej w jajku indyczym – 4,1 mg/100g, ostrygi.
Z produktów roślinnych wchłania się niepełne 5%. Źródłem żelaza są rośliny strączkowe, zielone warzywa jak: brokuły, papryka, szpinak, natka pietruszki, pomarańcze, gruszki, jabłka, banany, suszone figi, suszone śliwki, płatki owsiane. Żelazo znajduje się również w suszonych drożdżach w ilości 20mg/100g. Bogatym jego źródłem są także otręby pszenne (występujące w ilości 12,9mg/100g), kakao oraz migdały Prawdziwą skarbnicą żelaza są nasiona kminku – 66,36 mg/100g, selera – 44,9 mg/100g i kozieradki – 33,53 mg/100g
Żelazo jest pierwiastkiem trudno przyswajalnym. Stopień wchłaniania żelaza można zwiększyć poprzez łączenie produktów zawierających żelazo z tymi bogatymi w witaminę C, jak: owoce cytrusowe, świeże warzywa, soki owocowe, a także produkty bogate w witaminę B6, B12 oraz kwas foliowy. Należy również zwrócić szczególną uwagę na nadmiar błonnika, wapnia, cynku i manganu w diecie, które mogą przyczynić się do zaburzeń wchłania żelaza w organizmie.
Co powodują niedobory żelaza?
Żelazo powinno występować w codziennej diecie. W przeciwnym razie możemy narazić swój organizm na poważne niedomaganie. Szczególnie dotyczy to kobiet i dzieci. Dlatego powinniśmy zadbać by w naszym menu nie zabrakło produktów zawierających ten minerał.
Niedobór żelaza może ujawniać się początkowo jako przemęczenie, brak sił, osłabienie, senność, problemy z pamięcią, bóle głowy, a nawet utrata przytomności, charakterystyczny jest blady kolor skóry. Występowanie tych objawów powinno skłonić do wykonania badań laboratoryjnych.
Zazwyczaj nasz organizm radzi sobie z przetwarzaniem żelaza i wydalaniem jego nadmiarów. Gdy jednak dojdzie do odłożenia mamy do czynienia ze schorzeniem zwanym hemochromatozą wtórną.
Najmniej groźnym i jednym z pierwszych objawów nadmiaru soli żelaza są zaparcia. W dalszej kolejności to: zatrucie żelazem prowadzące do wzrostu ryzyka zachorowań na choroby serca, nowotwory i miażdżycy. Badań nad rakiem okrężnicy dowodzą, że duże ilości żelaza w organizmie mogą być odpowiedzialne za rozwój raka okrężnicy w jego początkowych fazach.